Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2015

ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου,

 

 
 
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία
τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου,
ἐπάνω στό χωρίο τοῦ κατά Λουκᾶν Εὐαγγελίου, κεφάλαιο 6ο, στίχοι 31 ἕως 36, στά πλαίσια τῆς ἑρμηνείας πού ἔγινε στό κήρυγμα τῆς Κυριακῆς 05-10-2014.
 
Πολύ ἁπλή φαίνεται στήν κατανόησή της μέ τό πρῶτο ἄκουσμα, ἡ περικοπή πού ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο μέσα ἀπό τά λόγια τοῦ Χριστοῦ μας. Καί φαίνεται ἁπλή βέβαια καί κατανοητή ἀπ᾿ τό πρῶτο ἄκουσμα καί παρ᾿ ὅλα ταῦτα καταλαβαίνουμε, μέσα ἀπό τίς προτάσεις πού ἀκούγονται ἀπό τό στόμα τοῦ Χριστοῦ, ὅτι καταλύεται ἕνα ὁλόκληρο δαιμονικό σύστημα συναλλαγῶν στό ὁποῖο στηρίζεται, σέ ἀνθρώπινα καί διεθνῆ ἐπίπεδα, ὅλη μας ἡ κοινωνία.
Οἱ φράσεις τοῦ Χριστοῦ εἶναι αὐτονόητες στό πρῶτο τους ἄκουσμα, χριστιανικά τουλάχιστον. «Μήν ἀγαπᾶτε μόνο αὐτούς πού σᾶς ἀγαπᾶνε», «μήν ἀγαθοποιεῖτε μόνο αὐτούς πού σᾶς κάνουν καλά» καί «μή δανείζετε σ᾿ αὐτούς πού περιμένετε νά πάρετε πίσω αὐτά πού δανείσατε». Φαίνεται ἕνα χριστιανικό Εὐαγγέλιο πολύ ὄμορφο καί εἶναι ἔτσι καί πράγματι καταλύει τό σύστημα τῶν συναλλαγῶν πού ἔχουμε, εἰδικά στίς ἀνθρώπινες σχέσεις, σ᾿ ἀγαπῶ, μ᾿ ἀγαπᾶς, δέν μ᾿ ἀγαπᾶς, σοῦ δίνω, δέν μοῦ δίνεις, σοῦ δίνω, ἀλλά καταλύεται καί κάτι βαθύτερο. Τό κείμενο δέν τελειώνει ἐκεῖ τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ μας, πού ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο, δίνει τή θεραπευτική αὐτῶν τῶν πράξεων. Ἔ, θά πεῖτε ναί, θά γίνουμε καλοί ἄνθρωποι. Πεῖτε το ἔτσι, ἀλλά εἶναι κάτι βαθύτερο.
Τό κείμενο πάει παρακάτω καί ἀφοῦ ὁρίζει αὐτές τίς τρεῖς δομές, μήν ἀγαπᾶτε μόνο αὐτούς πού σᾶς ἀγαπᾶνε, μήν κάνετε αὐτό καί αὐτό, μήν κάνετε ἀνταλλαγή στά πάντα, πάει σέ μιά βαθιά θεραπευτική. Καί ἐκεῖ κρίνεται τό κείμενο γιά τή ζωή μας, γιατί αὐτό πού κάνεις τό κάνεις ἁπλῶς γιά νά γίνεις καλός ἄνθρωπος, νά κάνεις καλό, νά φανεῖς εὐσεβής στήν κοινωνία; Εἶναι κάτι βαθύτερο. Εἶναι προτάσεις, θά τίς πῶ τώρα τρεῖς προτάσεις βαθιά θεραπευτικές, οἱ ὁποῖες λειτουργοῦν πάνω μας. Καί εἶναι μάλιστα τρεῖς λέξεις.
Ἀκοῦστε τήν πρώτη λέξη, τοῦ κειμένου ἡ λέξη. Λέει, «μηδέν ἀπελπίζοντες». Προσέξτε τή λέξη «ἀπελπίζοντες»· ἐμεῖς τή λέξη ἀπελπισία, τήν ἔχουμε ὡς κάτι κακό, ἀπελπισία. Καί πράγματι, εἶναι δαιμονικό νά ἀπελπιζόμαστε. Ἀλλά ἐδῶ τή λέξη ἀπελπισία τή βάζει ἀλλιώτικα. Ἀπελπίζομαι σημαίνει, ὅταν κάνετε κάτι, μήν ἐλπίζετε κάτι νά σᾶς κάνουν. Ἄρα ὑπάρχει καί μιά ἀσκητική καί εὐλογημένη ἀπελπισία. Ὅταν δέν περιμένουμε κάτι νά πάρουμε, ἔτσι τό λέει στά Ἑλληνικά ἡ λέξη, λέγεται μιά ἄλλη ἀπελπισία. Ἐπειδή ὅμως δέν ἔχουμε αὐτή τήν εὐλογημένη ἀπελπισία, περιμένουμε πάντοτε κάτι, ἀπελπιζόμαστε δαιμονικά καί τότε ἀρρωσταίνουμε. Βλέπετε εἶναι μιά λέξη πού ἀλλάζει τό ἦθος της. Καί μάλιστα στήν πατερική ἑρμηνευτική ἀλλά καί στά Ἑλληνικά. «Μηδέν ἀπελπίζεσθαι». Μήν περιμένετε, μήν ἔχετε ἐλπίδα νά πάρετε κάτι ἀπ᾿ αὐτά πού κάνετε. Καί αὐτή εἶναι ἡ ἀσκητική, θά τό λέω ἔτσι, ἀπελπισία καί ἄς ἀντέξετε τή λέξη. Ἀλλά ἐμεῖς δυστυχῶς ἔχουμε κολλήσει στήν ἄλλη, τή δαιμονική ἀπελπισία, ἡ ὁποία ἀκριβῶς, κουραζόμαστε ἐπειδή δέν μᾶς ἀγαπᾶνε, δέν μᾶς κάνουν αὐτά πού [τούς] κάναμε. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη λέξη, ἡ θεραπευτική καί μόνο πού τό κάνεις καί δέν ἐλπίζεις τίποτε καί φυσικά τότε ἐλπίζεις στόν Θεό καί ὅλα εἶναι στά χέρια Του, ἀρχίζεις καί θεραπεύεσαι. Αὐτό εἶναι τό πρῶτο στοιχεῖο.
Τό δεύτερο στοιχεῖο, λέει ὁ Χριστός ὅτι ἀπ᾿ αὐτά πού θά κάνετε, θά πάρετε μισθό. Καί κάποιος μπορεῖ νά γελάσει καί νά πεῖ, τόση ὥρα μᾶς μιλᾶς καί μᾶς λές, μήν περιμένετε τίποτε, νά τώρα θά περιμένετε μισθό. Ἀπ᾿ ὅ,τι φαίνεται δέν καταλάβαμε τή λέξη μισθός ὅπως ἑρμηνεύεται ἀπό τά πατερικά κείμενα καί ὅπως ὁρίζεται καί ἀπό τή γλώσσα τήν ἑλληνική. Νά δώσω ἕνα παράδειγμα, προσέξτε: ὅταν σ᾿ ἕναν ἄνεργο δώσω δουλειά, τοῦ δίνω μισθό, τοῦ δίνω νόημα ζωῆς. Μισθός, λοιπόν, σημαίνει στά κείμενα τά πατερικά καί στή γλώσσα τήν ἑλληνική, τή βρῆκα εἰδικά στήν περίοδο τήν ἑλληνιστική, ἡ λέξη μισθός νά ὁρίζεται ὡς εὕρεση τρόπου ζωῆς καί ὁρισμοῦ ζωῆς. Μισθόν θά λάβετε καί μάλιστα «ἐν τῷ οὐρανῷ». Θά βρεῖτε τρόπο ζωῆς πού ἀπό τώρα θά ζεῖτε σάν στόν οὐρανό. Εἶναι μιά οὐράνια διαβίωση, αὐτός εἶναι ὁ μισθός. Βρίσκω τρόπο καί σχῆμα καί σκοπό ζωῆς, αὐτός εἶναι ὁ μισθός. Μακάρι νά βροῦμε, λοιπόν, τόν μισθό μας. Δέν εἶναι ἄλλες ἀνταλλαγές, οἱ ὁποῖες περιμένουμε ἔστω ἀπ᾿ τόν Θεό. Ἐμεῖς δέν περιμένουμε τίποτε, περιμένουμε τήν ἀγάπη Του. Καί δέν περιμένουμε κανένα μισθό καί ὅμως αὐτό πού κάνουμε καί μόνο εἶναι θεραπευτικό, γιατί μᾶς δίνει νόημα ζωῆς, γιατί ζοῦμε, γιατί ἀγαπᾶμε τόν Θεό καί ἀγαπᾶμε τούς ἄλλους.
Καί δέν σταματάει τό κείμενο, πέρα ἀπό τήν ἀνατροπή τῆς λέξεως «ἀπελπισία», τήν ἀνατροπή τῆς λέξεως «μισθός», ὑπάρχει καί μιά βαθύτερη λέξη, πού λέει νά εἶστε «οἰκτίρμονες». Ἔ, θά τό πεῖτε νά εἶστε φιλεύσπλαχνοι. Προσέξτε τόν ὁρισμό τῆς ἑλληνικῆς ἀναλύσεως τῆς λέξης οἰκτίρμων. Οἰκτίρμων, οἰκ-τίρω, τείρω, τείρομαι σημαίνει εἶμαι τραυματισμένος, οἰκ-τίρω, οἶκος, οἰκεῖο, οἰκογενής, εἶμαι οἰκεῖος μέ τόν τραυματισμένο, εἶμαι οἰκεῖος μέ τόν ἀπελπισμένο, μέ τόν κουρασμένο, μέ τόν τραυματισμένο. Αὐτό λοιπόν πού κάνεις, εἶναι μιά βαθιά ἀλλαγή πάνω σου, ἀφοῦ βρίσκεις τρόπο ζωῆς καί δέν εἶσαι ἀπελπισμένος, κατά τά μέτρα τά δαιμονικά, πέρα ἀπ᾿ ὅλα αὐτά, θεραπεύεις βαθιά τόν ἑαυτό σου γιατί θεραπεύεις καί τούς ἄλλους. Οἰκτίρμων σημαίνει εἶμαι οἰκεῖος μέ αὐτούς πού ἔχουν τραυματιστεῖ.
Καί τό κείμενο πιά ἀποκτᾶ ἕνα ἄλλο ἦθος, πολύ βαθιά ἀσκητικό. Εἶναι πολύ ἀνοικτό, πολύ φωταγωγικό κείμενο, τό ὁποῖο μᾶς βάζει νά σκεφτοῦμε τή ζωή μας, τήν καθημερινότητά μας. Ἐπειδή ἡ ζωή μας κρίνεται στήν καθημερινότητα, στή σχέση μέ τούς ἄλλους καί μέ τά ἀνταλλακτικά μεγέθη, οἱ τρεῖς προτάσεις τοῦ Χριστοῦ, ἄν βροῦν καί τόν ὁρισμό μέσα ἀπό τήν ἑρμηνευτική τῶν τριῶν λέξεων, τῆς ἀπελπισίας, τῆς λέξεως τοῦ οἰκτίρμονος πού εἴπαμε καί τῆς λέξεως τοῦ μισθοῦ, ἀποκτοῦν ἄλλη σημασία πάνω μας. Καί ἄν ἀκολουθήσουμε αὐτόν τόν δρόμο, πού εἶναι ἁπλός, εἶναι δρόμος καθημερινός, δέν εἶναι ἄλλες ἀσκητικές προτάσεις πολύ σκληρές καί δύσκολες, τότε πραγματικά, ξεπερνᾶμε τόν φραγμό καί τό φράγμα τῆς καθημερινῆς ἀρρώστιας τῆς ἀπελπισίας, ξεπερνᾶμε τό νά περιμένουμε κάτι, παρά μόνο τό ὅτι κερδίζουμε καί γινόμαστε πολίτες τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, ἀκριβῶς παίρνουμε μισθό, βρίσκουμε στόχο ζωῆς. Καί πέρα ἀπ᾿ αὐτά, αὐτονόητα πιά, χωρίς νά κάνουν κάτι οἱ ἄλλοι, εἴμαστε οἰκτίρμονες γιατί αὐτό τό κάναμε καί ἀποτέλεσμα εἶναι τό ὅτι ἔχουμε οἰκειότητα μέ τούς πληγωμένους.
Πόσο μεγάλο πράγμα, πόσο θά ἄλλαζε ὁ κόσμος πραγματικά, ἄν αὐτό τό σύντομο κείμενο πού ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο, καθόριζε τά μεγέθη τῆς ζωῆς μας. Πόσο θά ἄλλαζε ἡ ζωή μας ἄν, καθημερινά, αὐτά τά βάζαμε σάν στόχαστρο ζωῆς. Ὄχι σάν μία φιλοσοφία ζωῆς ἁπλῶς, [ἀλλά] σάν ὁρισμό πρακτικῆς ζωῆς. Τότε πραγματικά αὐτό τό κείμενο πού ἀκούσατε, δέν θά εἶναι μόνο ἐπωφελές γιά σᾶς, θά εἶναι παραγωγικό, οὐσιαστικό καί θά ἀλλάξει τά δεδομένα καί τίς δομές τῆς ζωῆς σας.

ΜΙΚΡΗ ΝΗΠΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία

 
ἐπάνω στό χωρίο τοῦ κατά Λουκᾶν Εὐαγγελίου, κεφάλαιο 8ο, στίχοι 5 ἕως 15, στά πλαίσια τῆς ἑρμηνείας πού ἔγινε στό κήρυγμα τῆς Κυριακῆς 16-10-2005.
 
Τήν πολύ γνωστή παραβολή τοῦ σπορέως πού ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο, ἀπό τό Κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, μποροῦμε νά τή διαφοροποιήσουμε ἀπό ἄλλες περικοπές γιά ἕναν ἰδιαίτερο λόγο: Εἶναι μιά περικοπή πού μέσα σέ μιά μοναδική ἔκφραση, ἑρμηνεύεται ἡ ἴδια ἀπό τόν Χριστό. ῎Ετσι, θά μποροῦσε κανείς νά πεῖ ὅτι κανείς δέν μπορεῖ νά παρέμβει ἑρμηνευτικά σέ αὐτό τό κείμενο, ἐφόσον ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἑρμηνεύει τά δικά Του τά λόγια. Καί παρόλο πού δέν μποροῦμε πραγματικά νά μιλήσουμε γιά ἑρμηνευτικές προεκτάσεις ἤ ἀναλύσεις, ἀφοῦ τά εἶπε ὅλα ὁ Χριστός, μποροῦμε, μέσα ἀπό τό δεύτερο κείμενο τῆς ἑρμηνείας τοῦ Χριστοῦ πού δίνει στήν παραβολή, νά ἀποκαλύψουμε – καί αὐτό εἶναι μιά μικρή νηπτική, θά ᾽λεγα μιά μικρή κλίμακα πνευματικῆς ζωῆς πού ὁδηγεῖ στόν ἴδιο τόν Χριστό.
Νά δοῦμε αὐτή τήν ἑρμηνεία τοῦ Χριστοῦ, πῶς εἶναι μιά μικρή κλίμακα καί μιά πορεία πνευματικῆς ζωῆς καί ἀποκαλύπτεται στή ζωή μας ὁ Χριστός. Πρῶτα-πρῶτα ἡ ἑρμηνεία πού δίνεται γιά τόν Λόγο. Ὁ σπόρος εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, καί δέν εἶναι ὁ Λόγος ἁπλῶς τό ἄκουσμα· εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἐλλογοποίηση τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή πού μπαίνει μές στήν καρδιά μας [ὁ Λόγος]. Δύο φορές μέσα ἀπό τό κείμενο περνάει ἡ λέξη «καρδιά». Μπαίνει μές στήν καρδιά μας ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, πού εἶναι ὁ Θεός-Λόγος, καί ἐμεῖς χριστοποιούμεθα καί γινόμαστε λογικοί, ὄντως λογικοί ἄνθρωποι, ἄνθρωποι τοῦ Χριστοῦ. ῎Ετσι λοιπόν, αὐτή ἡ κλίμακα ὁδηγεῖ στή χριστοποίηση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ ἑρμηνεία τοῦ Χριστοῦ μας πορεύεται σέ τέσσερα στάδια· αὐτή ἡ κλίμακα ἔχει τέσσερα στάδια. Καί στά τέσσερα στάδια ἡ εἰσαγωγική λέξη εἶναι ἡ λέξη «ἀκοή». Ἀλλοῦ ἡ ἀκοή γίνεται ἀποδεκτή καί ἀλλοῦ ἀπορρίπτεται, ἀλλά παντοῦ ὑπάρχει ἡ ἀκοή, δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ἔχει αἰσθήσεις, εἶναι ζωντανός ἄνθρωπος, δέν εἶναι ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δέν σκέπτεται, εἶναι ἄνους, ἀλλά μπορεῖ νά καταλάβει. Αὐτή ἡ ἀκοή τώρα πῶς ἀξιοποιεῖται καί πῶς ὁδεύει αὐτή ἡ κλίμακα τῶν ἀρετῶν καί ἡ πορεία τῆς πνευματικῆς ζωῆς πού μᾶς πάει στόν Χριστό.
Στό πρῶτο ὑπάρχει μιά δυσκολία. Ὑπάρχει ἡ προσβολή, λέει, τοῦ διαβόλου. Εἶναι γεγονός ἐξωτερικό καί πράγματι ὁ ἄνθρωπος σέ ὅλη του τή ζωή παλεύει μέ τούς πειρασμούς πού τίθενται ἀπό τόν διάβολο, ἀλλά εἶναι γεγονός ἐξωτερικό καί ὁ ἄνθρωπος, κατά τά μέτρα πού θέλει τόν Χριστό, οὔτε κἄν παλεύει, θά λέγαμε. Δέν κουβεντιάζει καθόλου μέ τόν διάβολο. Εἶναι τό στάδιο στό ὁποῖο ὁ Χριστός μπαίνει στή ζωή μας καί μᾶς δίνει τή δύναμη νά ἔχουμε ἀντίδραση καί μιά στάση ἀλλιώτικη πρός τόν διάβολο. Δέν κουβεντιάζουμε μαζί του. Ἐμεῖς προχωροῦμε στόν Χριστό. Θά ἔλεγα ὁ ἄνθρωπος δέν φταίει γιά τόν πειρασμό. Φταίει ἄν ἀποδεχθεῖ καί κουβεντιάσει.
Στό δεύτερο στάδιο ὑπάρχει πάλι ἕνα γεγονός ἐξωτερικό πού εἶναι ἀντικειμενικό. Μιλάει γιά τούς πειρασμούς τῆς ζωῆς. Προσέξτε! Δέν εἶναι ἁπλῶς ὁ πειρασμός τοῦ διαβόλου, εἶναι οἱ δυσκολίες τῆς ζωῆς καί αὐτό εἶναι γεγονός ἐξωτερικό. Τό λέει «πειρασμό» ὁ Χριστός ἐδῶ γιατί μέσα ἀπό τίς δυσκολίες παίρνουμε πείρα, τό πῶς θά ἀντιμετωπίσουμε τά δύσκολα πράγματα. Εἶναι μιά ἐμπειρία. Ἡ κάθε δυσκολία λοιπόν, ἄν ἀντιμετωπιστεῖ ἐλλόγως, ἔχοντας ὡς ἐργαλεῖο μές στήν καρδιά μας πάλι τόν Χριστό –εἶναι καρδιακό γεγονός– ἔρχεται ὁποιαδήποτε δυσκολία νά μή μᾶς ταράξει. Ὅπως ὁ διάβολος μέ τήν ἐπίθεσή του δέν μᾶς ταράζει, γιατί εἴμαστε ἄνθρωποι λογικοί, ἔλλογοι τοῦ Χριστοῦ, ταυτόχρονα οἱ δυσκολίες δέν μᾶς ταράζουν. Ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος κουβεντιάζει μέ τόν διάβολο ἤ ταράσσεται μέ δυσκολίες, ἀκριβῶς δέν μπορεῖ νά πάει παρακάτω στή χριστοποίηση, στό τελευταῖο σκαλοπάτι πού εἶναι ἡ ὁριστική κατάληξη τῆς πνευματικῆς ζωῆς.
Στό τρίτο σκαλοπάτι ἀρχίζει νά λειτουργεῖται πιά ἡ εὐθύνη τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἐκεῖ ὅπου ὁ ἄνθρωπος συμπλέκεται μέ τίς εὐθύνες τῆς ζωῆς καί μέ τά πράγματα τῆς ζωῆς καί προσκολλᾶται πάνω τους. Ἐδῶ ὑπάρχει μιά καίρια εὐθύνη. Τά πράγματα εἶναι ὅπως εἶναι καί ἐμεῖς τά ἔχουμε τά πράγματα ἔχοντας αὐτή τή λογική τοῦ Χριστοῦ, ἔχοντας χριστοποιήσει τή ζωή μας, νά τά κάνουμε κι αὐτά χριστοποιημένα, νά τά εὐλογήσουμε. Ὁ ἄνθρωπος εὐλογεῖ τά πάντα. Δέν δέχεται νά δεθεῖ μέ τά πράγματα, οὔτε νά ὑποταγεῖ στά πράγματα. Καί αὐτά τά χριστοποιεῖ, θά λέγαμε, καί αὐτά τά φωτίζει, γιατί εἶναι ἡ ἔλλογη παρουσία τοῦ Χριστοῦ πάνω στή γῆ. Ὁ ἄνθρωπος εὐλογεῖ καί δέν καταράσεται ἀπό τά πράγματα, δέν διαλύεται ἀπό τά πράγματα, δέν ὑποτάσσεται στά πράγματα. Δέν ὑποτάσσεται πουθενά παρά μόνο στόν Χριστό. Ἄν ὑποταχθοῦμε σέ ἄλλα γεγονότα, χάνουμε αὐτή τή νηπτική, αὐτή τήν κλίμακα. Ἤ ἄνθρωποι εἶναι ἤ ἀντικείμενα εἶναι, δενόμαστε μέ τά πράγματα καί χάνεται ἡ λογική μας πορεία καί γινόμαστε δοῦλοι τῶν πραγμάτων πού δέν ἔχουν λογική πάνω τους.
Καί στό τέλος ὑπάρχει τό θετικό κοίταγμα καί ἐπανέρχεται ἡ λέξη «καρδιά». Βλέπετε, ὅλα αὐτά τά γεγονότα μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου λειτουργοῦν, μέ ἕνα μυστικό τρόπο. Μυστικά ὁ Χριστός κουβεντιάζει μαζί μας καί ἔρχεται στό τελευταῖο στάδιο ἀκριβῶς νά ὑπάρχει μιά λέξη ἡ ὁποία εἶναι πολύ κοινότυπη καί τή δίνουμε πολλές φορές σάν συμβουλή πνευματική. Λέει ὅτι ὅλα αὐτά λειτουργοῦνται «ἐν ὑπομονῇ». Εἶναι ἡ ὑπομονή πού ξέρουμε, εἶναι ἡ ὑπομονή ὅμως ἡ ὁποία ἔχει καί μιά ἄλλη ἔκφραση. Εἶναι μιά ὑπομονή ἡ ὁποία δέν κουβεντιάζει μέ τόν διάβολο, ἡ ὑπομονή πού λέει δέν σέ πειράζουν οἱ πειρασμοί, οἱ δυσκολίες τῆς ζωῆς, ἡ ὑπομονή πού λέει δέν ὑποτάσσομαι στά πράγματα, ἀλλά καί μέσα της, ἀκόμη καί γιά τούς Πατέρες-ἑρμηνευτές, ἔχει μιά διαχρονικότητα. Βλέπετε, ἐμεῖς βιαζόμαστε νά ξεπεράσουμε τή δυσκολία. Ἡ ὑπομονή ἔχει μιά διαχρονικότητα, εἶναι μιά προσμονή. Βλέπετε ὁ σπόρος ἔχει μιά διαχρονικότητα γιά νά καλλιεργηθεῖ. Ἡ ἀρετή, λοιπόν, καλλιεργεῖται οὐσιαστικά καί ὁ ἄνθρωπος γίνεται χριστοποιημένος ἄν προσμένει, ἀναμένει, ὄχι ἁπλῶς πῶς θά ἔρθουν τά πράγματα. Προσμένει πῶς σιγά-σιγά, μέσα ἀπό τό δικό του θέλημα θά καλλιεργηθεῖ ἐντόνως καί πιό ἐνεργῶς πάνω στήν καρδιά του ὁ Χριστός. Κι ἡ καρδιά καλλιεργεῖται ὅπως καλλιεργεῖται ὁ σπόρος. Ἡ ζωή τοῦ χριστιανοῦ εἶναι καρδιακό γεγονός, γεγονός σπόρου, γεγονός ἀναπτύξεως ὑπομονῆς, πορείας διαχρονικῆς. Ὅποιος βιάζεται στά πνευματικά δέν κάνει τίποτε. Ὅποιος βιάζεται νά ξεπεράσει τούς πειρασμούς δέν παίρνει ἐμπειρία τῆς πείρας τῶν πειρασμῶν, δέν μπορεῖ νά γίνει ἄνθρωπος πνευματικός.
Αὐτά ὅλα τά τέσσερα σκαλοπάτια εἶναι μιά κλίμακα, καί μάλιστα οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί ὁ ἴδιος ὁ Ἰωάννης τῆς Κλίμακας μετά πού ἔγραψε τήν «Κλίμακα» διηύρυνε αὐτόν τόν πυρήνα οὐσιαστικά τῆς κλίμακας. Μπορεῖτε νά τά ἀξιοποιήσετε, γιατί ἡ περικοπή εἶναι πολύ γνωστή καί πάρα πολύ κατανοητή, γιά νά μπορεῖτε νά προχωρήσετε μέ πολύ ἁδρά βήματα, μέ πολύ σοβαρά καί σταθερά βήματα, στή δική σας προσωπική πνευματική ζωή.