ομιλία στο Α΄ εωθινό Ευαγγέλιο.
«Οι ένδεκα μαθητές πήγαν στη Γαλιλαία στο Όρος που τους είχε ορίσει να τον συναντήσουν ο Ιησούς.
Από τη στιγμή αυτή εκπληρώνει ο Κύριος την υπόσχεσή του στους μαθητές, γιατί τους είχε προαναγγείλει, καθώς βάδιζε προς το πάθος· «Και αφού αναστηθώ, θα πάω πριν από σας στη Γαλιλαία» για να με δείτε. Επειδή επρόκειτο μετά την ανάσταση να εμφανιστεί σε διαφόρους τόπους. Εμφανίσθηκε δηλαδή και στις γυναίκες δίπλα στον τάφο, και σ” αυτούς που βάδιζαν στους Εμμαούς, και στους ένδεκα, που ήταν ασφαλισμένοι με κλεισμένες τις θύρες, και σ” αυτούς που ψάρευαν στη λίμνη της Τιβεριάδας. Ο δε Απόστολος (Παύλος) αναφέρει ότι ο αναστημένος Κύριος εμφανίσθηκε σε περισσότερους από αυτούς. Αλλά αυτό που είναι δείγμα εξαιρετικής τιμής και εύνοιας είναι ότι έδειξε στους μαθητές του τρυφερή αγάπη, βεβαιώνοντας συγχρόνως με περισσότερες εμφανίσεις το θαύμα της αναστάσεως. Επειδή όμως δεν είπε· στη Γαλιλαία θα εμφανισθώ μόνο, αλλά από τις πολλές εμφανίσεις του μνημόνευσε μόνο μία και τις άλλες τις παρέλειψε, τίθεται το ερώτημα: γιατί υποσχέθηκε αυτήν (την εμφάνιση στη Γαλιλαία) και όχι κάποια άλλη; Επειδή αυτή αφορούσε περισσότερο σ” όλους απ” ότι οι άλλες, γιατί περιείχε τη θεολογία της αγίας Τριάδος, την παράδοση του βαπτίσματος, και την αποστολή των μαθητών στο κήρυγμα. Αυτή η εμφάνιση του Κυρίου είναι η τέταρτη. Κατά την εμφάνιση αυτή όρισε τους μαθητές του κήρυκες των εθνών, όπως ακριβώς περιέγραψε με ακρίβεια ο πολυμαθής Ευσέβιος.
Επειδή οι λόγοι του Κυρίου και το κήρυγμα των αποστόλων αυτά τα τέσσερα περιέχουν, δηλαδή τις εντολές, τα δόγματα, τις υποσχέσεις και τις απειλές, εύλογα, λοιπόν, στην τετάρτη εμφάνισή Του τους προτρέπει να κάνουν μαθητές Του τα έθνη.
«Γιατί ο Κύριος διάλεξε το όρος της Γαλιλαίας και όχι κάποιο άλλο όρος»;
Γιατί ο Κύριος εμφανίζεται στο Όρος της Γαλιλαίας και όχι σε κάποιο άλλο, εφ” όσον υπήρχαν και άλλα όρη στην Παλαιστίνη; Υπάρχει βέβαια στην Ιουδαία το όρος Σιγόρ, όπως επίσης και το όρος Σομόρ, και το όρος της Σαμάρειας, και το Όρος Θαβώρ, καθώς και το Όρος των Ελαιών και επιπλέον το Όρος Κάρμηλος. Πώς λοιπόν παρακάμπτει όλα τα άλλα όρη και εμφανίζεται στο Όρος της Γαλιλαίος; Γιατί μερικά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως μέρη όπου συντελέστηκαν πονηρές πράξεις, όπως για παράδειγμα το όρος Σιγόρ και το όρος Σομόρ. Από αυτά το ένα (Σιγόρ) είδε, αλλοίμονο, πατέρα να συνευρίσκεται με τις κόρες του, ακόμα και αυτόν τον ίδιο τον Λωτ να γίνεται στις μεν κόρες του πατέρας και σύζυγος, στα δε παιδιά των θυγατέρων του να γίνεται πατέρας και παππούς ταυτόχρονα. Επίσης το όρος της Σαμάρειας είχε γίνει κρύπτη ειδώλων, διότι προσκυνούνταν από τους Σαμαρείτες με ασέβεια. Αυτά τα παραβλέπει ως μιαρά. Από τα υπόλοιπα όμως, ένα (το Θαβώρ) αξιώθηκε να τον δει να μεταμορφώνεται με δόξα ενώ το Όρος Κάρμηλος είχε προοριστεί για τον προφήτη Ηλία. Τέλος, το Όρος των Ελαιών προσδοκούσε από εκεί την άνοδο του Κυρίου στους ουρανούς. Σ” αυτό λοιπόν το όρος άρμοζε περισσότερα από τα άλλα να εμφανισθεί ο Κύριος στους μαθητές. Επειδή από τη μια μεριά η Γαλιλαία ερμηνεύεται κατακυλιστή (=αυτή που κατακυλιέται, κατρακυλά προς τα κάτω) και από την άλλη το όρος της Γαλιλαίας προεξέχει πάνω από την πόλη, θα μπορούσε να νοηθεί ως Γαλιλαία αυτός εδώ ο κόσμος που ζούμε, που με την επίδραση των άλλων συνεχών μεταβολών διαρκώς υφίσταται αλλαγές και μεταπτώσεις. Τέλος, ως όρος νοείται η υψηλότερη κατάσταση της ζωής, την οποία έζησε ο Χριστός, όταν έγινε άνθρωπος, επειδή πραγματικά νίκησε τον κόσμο και τον κοσμοκράτορα. Και όπως ακριβώς ο Χριστός ανέβηκε στο όρος, έτσι και ανυψώθηκε πάνω από κάθε αρχή και εξουσία. Όλων αυτών λοιπόν σύμβολο είναι η εμφάνιση του Ιησού στο όρος της Γαλιλαίας.
«Ποιοί μαθητές και γιατί δίστασαν»;
«Και αφού τον είδαν τον προσκύνησαν· μερικοί όμως δίστασαν». Στο σημείο αυτό πρέπει να εξετάσουμε, πώς όλοι αφού τον είδαν τον προσκύνησαν, μερικοί όμως δίστασαν; Δεν είχαν λοιπόν όλοι την ίδια γνώμη, αλλά μερικοί από αυτούς ταλαντεύτηκαν για λίγο. Και ποιοί ήταν λοιπόν αυτοί που δίστασαν, και τί ήταν εκείνο που τους προκάλεσε το δισταγμό; Αυτοί που ερμήνευσαν πριν από μας το ρητό και έφθασαν στο συμπέρασμα ότι αυτό έχει ειπωθεί για το Θωμά, δεν μου φαίνονται ότι έφθασαν με περίσκεψη στην ακριβή ερμηνεία. Γιατί, αν έτσι είχαν τα πράγματα, θα ήταν πιό λογικό να μιλήσει ο ευαγγελιστής στον ενικό αριθμό· «ο δε εδίστασε». Τώρα όμως η χρήση πληθυντικού αριθμού πείθει το νου να οδηγηθεί σε άλλη κατεύθυνση. Αρμόζει, λοιπόν, να εννοήσουμε ότι ο Χριστός, μετά την ανάσταση, δεν εμφανίστηκε στους μαθητές με την ίδια μορφή, την οποία είχε πριν το πάθος, όταν τους συναναστρεφόταν, αλλά ήταν διαφορετικός στη μορφή απ” ό,τι πριν. Γιατί ήταν φυσικό επακόλουθο, αφού η ανθρώπινη φύση του μεταβλήθηκε σε αθάνατη, να αναδημιουργηθεί και η μορφή του. Ήταν επίσης φυσικό, αυτός που είχε νικήσει τον κόσμο και είχε αποκτήσει άφθαρτο σώμα και είχε καταστεί νικητής του θανάτου, να έχει περιβληθεί κάποια ωραία και λαμπρή δόξα και να ακτινοβολεί. Αυτό ακριβώς και ο Δαυίδ προανήγγειλε· «Ο Κύριος, ο μόνος και ύψιστος βασιλιάς, φόρεσε μεγαλοπρέπεια και δόξα», προλέγοντας τη βασιλεία και κυριαρχία που θα λάμβανε μετά την ανάσταση. Την εξουσία δηλαδή που πάντοτε είχε ως Θεός, την ίδια εξουσία λαμβάνει και ως άνθρωπος, και αφού έγινε Κύριος όλης της κτίσεως, φαινόταν στολισμένος με λαμπρή μεγαλοπρέπεια και ωραιότητα. Δεν άλλαξαν τα χαρακτηριστικά του Χριστού, αλλά προσέλαβαν ομορφιά αμίμητη, όπως ακριβώς και πριν κατά την Μεταμόρφωση. Και αμέσως βλέποντάς τον οι άγγελοι ν” ανεβαίνει στους ουρανούς με τόση μεγαλοπρέπεια, ρωτούσαν ο ένας τον άλλο- «Ποιός είναι αυτός που έρχεται από την Ιδουμαία, αυτός ο πολύ ωραίος με στολή;» Ο Σολομώντας προβλέποντας αυτήν την ωραιότητα του αναστημένου Χριστού έλεγε έκθαμβος στο βιβλίο του «Άσμα Ασμάτων»· «Τί ωραιώθης και τί ηδύνθης;» Και για να φανεί ότι το θείο πρόσωπο προσέλαβε κάτι επιπλέον μετά την επάνοδό του στη ζωή από τους νεκρούς, δείχνει από πριν ως παράδειγμα στους μαθητές του τον εαυτό του να ακτινοβολεί με τέτοιου είδους ομορφιά στο όρος Θαβώρ. Γιατί η Μεταμόρφωση ήταν εικόνα και προτύπωσητης θεϊκής δόξας μετά την ανάσταση. Με τη μορφή που φανερώθηκε λοιπόν στους ένδεκα μαθητές στο όρος της Γαλιλαίος, με την ίδια είχε φανερωθεί πριν στους τρεις μαθητές στο όρος Θαβώρ. Γι” αυτό και ο Πέτρος και οι υιοί του Ζεβεδαίου είχαν μείνει ακλόνητοι αναγνωρίζοντας την τότε λαμπρότητα .Όσοι όμως δεν είδαν τη θεία Μεταμόρφωση, δίστασαν, γιατί έμειναν έκπληκτοι από την ασυνήθιστη μορφή. Γι” αυτό και ο Κύριος, χωρίς να τους κατηγορεί καθόλου, ελαττώνει τη σοβαρότητα του δισταγμού, σαν να επεξηγεί σ” αυτούς τη λαμπρότητα της μορφής που είδαν.
«Η εξουσία του Χριστού. Χριστός η ελπίδα των εθνών»
«Μου δόθηκε, λέγοντας, κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη». Μην εκπλήττεσθε, λέει, αντικρίζοντας τη νέα μου φωτεινή μορφή γιατί το σώμα μου δεν βρίσκεται πλέον υπό τήν επήρεια των ασθενειών της σάρκας. Ο άρχοντας του κόσμου τούτου έχει διωχθεί, η εξουσία όμως και η κυριαρχία σ” όλη την κτίση έχει δοθεί σ” εμένα . Γιατί, όντας εγώ βασιλιάς και Δεσπότης όλης της φύσεως, και πριν ακόμα από την έναρξη του χρόνου είχα από τη φύση μου τη βασιλική εξουσία, όπως έχει χειροτονηθεί κάποιος άνθρωπος από τον πατέρα του βασιλιάς. Επειδή ο Χριστός, όταν προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, που είχε ανάγκη από τη θεϊκή δόξα, πηρέ τη σάρκα αυτού του ίδιου του ανθρώπου και όχι κάποιου άλλου, ευλόγα κάνει δικά του αυτά που ανήκουν στην ανθρώπινη φύση ή αυτά που σχετίζονται με αυτήν, και ως άνθρωπος, μια και δεν έχει, δέχεται από τον Πατέρα εκείνα που έχει από τη φύση του ως Θεός. «Όλα τα υπέταξε κάτω από την εξουσία του». Ο ψαλμωδός ομιλεί στο Χριστό σαν να εκπροσωπεί τρόπον τινά το Θεό Πατέρα έτσι: «Ζήτησε από μένα ό,τι θέλεις, κι εγώ θα δώσω κληρονομιά σου όλα τα έθνη και θα θέσω κάτω από την εξουσία σου όλη τη γη μέχρι τα πέρατά της». Επειδή ένα έθνος, το Ισραήλ, παραφρόνησε και εξαιτίας αυτού εκδιώχθηκε, όλα τα έθνη που πίστεψαν στον Χριστό, έχουν δοθεί σ” Αυτόν. Επειδή όμως (ενν. ο Χριστός) είναι η ελπίδα των εθνών, και σ” αυτόν εναπόθεσαν την ελπίδα τους τα έθνη, και αντί να κληρονομήσει μια γη, τη γη των Ιουδαίων, κληρονόμησε κάθε τι που γεμίζει όλη τη γη, γι” αυτό και παραγγέλλει στους μαθητές· «Πηγαίνετε και κάνετε μαθητές μου όλους τους λαούς, βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος». Και πριν από το πάθος Του τους εμπόδισε (να πηγαίνουν να κηρύξουν) στα έθνη, αντίθετα τους πρόσταξε να ευαγγελισθούν μόνο τα πρόβατα του οίκου Ισραήλ. Τώρα, όμως, ανέθεσε σ” αυτούς την προστασία όλων των εθνών.
«Το μυστήριο της αγ. Τριάδος, φανερώνεται καθαρά»
«Πηγαίνετε και κάνετε μαθητές μου όλους τους λαούς, βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος». Τώρα το μυστήριο της αγίας Τριάδος δεν γίνεται γνωστό με τύπους και σύμβολα, αλλά φανερώνεται καθαρά σε όλους. Η Αγία Γραφή, που σε ορισμένα σημεία είναι σκοτεινή, διδάσκει γι’ αυτήν (την αγ. Τριάδα) με ασάφεια. Περισσότερο όμως φανερά μνημονεύει ο Κύριος για τον εαυτό του, και για τον Πατέρα του και για το άγιο Πνεύμα. Φανερώθηκε επίσης (ενν. η αγ. Τριάδα) και στον Ιορδάνη, όταν ο Κύριος καθάρισε την ανθρώπινη φύση μας με το βάπτισμα. Τότε ο Υιός βαπτιζόταν και ο Πατέρας έδινε τη μαρτυρία του γι” αυτόν που ο Ιωάννης έθετε πάνω του το χέρι και με την σειρά του το άγιο Πνεύμα πετούσε προς τα κάτω με τη μορφή περιστεριού. Και στο όρος Θαβώρ αναγνωρίστηκε η διαφορά των υποστάσεων της αγίας Τριάδος, όμως δεν φανερωνόταν με σαφήνεια η ταυτότητα της ουσίας των προσώπων και η ομοτιμία τους. Τώρα όμως μας κάνει πιό γνώριμη την ομοτιμία των προσώπων λέγοντας- «Βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος».
«Παράδοση του αγ. Βαπτίσματος. Συνοπτική ερμηνεία»
Αλλ” επειδή ο λόγος μας έφτασε στο βάπτισμα, είναι ανάγκη να μιλήσουμε γι” αυτό, γιατί ορισμένοι αλαζονεύονται ανόητα σχετικά με την παράδοση του βαπτίσματος. Κι αυτό γιατί στο χώρο των απίστων χλευάζεται το θείο λουτρό, επειδή αγνοούν το συμβολικό χαρακτήρα του βαπτίσματος.
Αφού με την πρώτη γέννηση ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή που έχει τέλος, ήταν ανάγκη να βρεθεί κάποιος άλλος τρόπος γεννήσεως, και ένας τρόπος πιό μυστικός, που να μην έχει την αρχή του στη φθορά, ούτε να καταλήγει στη φθορά, με τον οποίο θα ήταν δυνατό σε μας να μιμηθούμε τον αρχηγό της σωτηρίας μας Ιησού Χριστό. Το νερό του βαπτίσματος (θεωρείται σαν να) επιτελεί τη λειτουργία της φυσικής μήτρας· ενώ το άγιο Πνεύμα παίρνει τη θέση του Θεού, που διαπλάσσει το έμβρυο. Και όπως ακριβώς ο Χριστός, αφού ετάφη, την τρίτη ήμερα αναστήθηκε, κατά τον ίδιο τρόπο, αυτοί που πιστεύουν, λούζονται μέσα στο νερό, σε αντιστοιχία με την ταφή στη γη, και με τις τρεις καταδύσεις και αναδύσεις απεικονίζουν την τριήμερη ζωή και ανάσταση. Το νερό του βαπτίσματος αγιάζεται με την τριπλή επίκληση της αγίας Τριάδος, έτσι ώστε το σώμα να φωτίζεται με το νερό που φαίνεται, ενώ η ψυχή να δέχεται τον αγιασμό με την επενέργεια του αοράτου πνεύματος. Και όπως ακριβώς το νερό μέσα στο καζάνι μετέχει στη θερμότητα, κατά τον ίδιο τρόπο το νερό της κολυμβήθρας με την ενέργεια του πνεύματος μεταβάλλεται σε θεία δύναμη.
«Η δογματική διδασκαλία πρέπει να συνοδεύεται και να συμπληρώνεται με την τήρηση των εντολών του Χριστού»
Πώς λοιπόν αφού είπε· «Κάνετε μαθητές μου όλους τους λαούς», πρόσθεσε πάλι· «Και να τους διδάσκετε να τηρούν όλες τις εντολές που σας έδωσα;». Δείχνει με αυτό τη διαφορά της μαθήσεως από τη διδασκαλία· γιατί η μεν μάθηση είναι εισαγωγική, όπως και στοιχειώδης· ενώ η διδασκαλία ταιριάζει στους τελειότερους. Και απ” τη μια μεριά η μάθηση βάζει το θεμέλιο πριν από τα δόγματα, ενώ απ” την άλλη η διδασκαλία κτίζει από πάνω με τα έργα την οικοδομή. Γιατί λέγοντας· «Κάνετε μαθητές μου», δήλωσε τη μάθηση των δογμάτων, γι” αυτό και προσέθεσε «Βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του άγιου Πνεύματος» πράγμα που είναι επικύρωση των δογμάτων. Αλλ” επειδή, σύμφωνα με τον ιερό αδελφόθεο, «η πίστις χωρίς τα έργα είναι νεκρή», θέλει αυτός που μαθήτευσε στα δόγματα της πίστεως, και τελειώθηκε με την αναγέννηση του θείου βαπτίσματος, να εδραιωθεί στην πίστη εφαρμόζοντας και τα έργα της πίστεως· εφαρμόζοντας όμως όχι μερικά, αλλά όλα όσα παρήγγειλε ο Σωτήρας στους μαθητές να κάνουν.
«Ο Χριστός συνυπάρχει με αυτούς που έχουν πιστέψει σ’ αυτόν»
«Και εγώ θα είμαι μαζί σας όλες τις ήμερες μέχρι να έρθει η συντέλεια του κόσμου. Αμήν.». Ω γλυκεία αναγγελία, ω θαυμαστή υπόσχεση, που έδωσε ο Δεσπότης μας Χριστός, ότι θα βρίσκεται αιώνια με τους αγίους. Και δεν ισχυρίζομαι βεβαίως ότι ο Χριστός θα είναι μαζί τους μέχρι τη συντέλεια του αιώνα, έπειτα όμως θα αποχωρισθεί· ας μη φθάσουμε σ” αυτήν την ανόητη σκέψη, ώστε να εννοήσουμε εδώ ή να πούμε κάτι τέτοιο. Γιατί το έως δεν εκλαμβάνεται ως χρονικό, άλλ” ως αόριστο.
(π. Σταύρου Τρικαλιώτη, «Τα ένδεκα εωθινά Ευαγγέλια», τ. Α΄, εκδ. Τήνος)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου